Lokalne fotke - stare i nove

[Upravnik]

Iako je snimak crno-beli, nivo transparentnosti mog tadašnjeg okvira potpuno je uočljiv - pomanjkanje refleksa čini ga, naime, gotovo potpuno nevidljivim na levoj polovini moga lica:



Uveličani segment pređašnje fotografije

Kao što rekoh - fotografija je istinsko čudo verističkog istorijskog sećanja.

U šta se pretvori ovako lepo dete!?

[Bibliotekar]

[branko]

[branko]

[Bibliotekar]

Ova „mačeća” osobito je lokalno distinktivna - namah se vidi da je u pitanju Mačka Senćanka i Pendžer Ovdašnji...

No ništa - imademo mi u repozitorijumu jošte starih, prepoznatljivo lokalnih Zavičajnih Fotosa: evo jednog poznojesenjeg snimka iz daleke 1967.



Na njemu je ovekovečen početak negdašnje Lenjinove ulice, na kojem su prisutne i ikone negdašnjeg jugoslovenskog žića: prodavnica „Jugoplastike”, rakovički „Zadrugar” i kragujevački „Fića”.

[branko]

I "Minjon".

[branko]

Inače je mačka iz zgrade preko puta mene, a ja fotograf. Tol'ko, papane!

[Bibliotekar]

Ma kažem ja - Mačka Senćanka, vidi se na kilometar da je ovdašnja!

[branko]

Šta ćeš, nošen pa ispušten.

[branko]

[Bibliotekar]

Sledstveno oficijelnom početku po mnogima najlepšeg godišnjeg doba - proleća - red je da prezentujemo još jedan stari, prolećni (sudeći po različitim nijansama već olistalih krošnji najverovatnije majski) fotos Sente iz sredine sedamdesetih godina (najverovatnije je u pitanju razdoblje 1974-1975. budući da je novoizgrađeno sedište senćanske Filijale „Vojvođanske banke” sa stambenim jedinicama u spratnom delu objekta već jasno uočljivo uz već dobro poznatu zgradu senćanske rimokatoličke Plebanije).



Pored osobenih uspomena na negdašnje urbane elemente grada kojih danas više odavno nema (legendarna trafika ispred pročelja kapele Sv. Ištvana!), kao i na negdašnje spontano ozelenjene (standarndim klonovima industrijske topolovine još uvek nepošumljene!) obale Tise, naročitu pažnju zaslužuje snimkom ovekovečena negdašnja izvorna zelena boja senćanskog mosta, koja je predstavljala prvi i potom tokom niza decenija opetovano primenjivani antikorozivni premaz ovog izuzetno značajnog objekta koji su projektovali inženjeri Miodrag Hiba i Miodrag Simić, a koji je svečano predat na upotrebu 19. maja 1963.

Valjda će se neko od gradskih čelnika prisetiti ovog danas poluzaboravljenog, a bližećeg se jubileja. Upravo zahvaljujući njemu Bačka i Banat su se, naime, kod Sente iznova spojili nakon silom iznuđene dvadeset dvogodišnje pauze. Stoga ne bi valjalo zaboraviti na ovaj datum koji je Senti i Senćanima označio početak novog saobraćajnog razdoblja i pravog procvata robnog i putničkog transporta na području opštine.

[branko]

[Bibliotekar]

Kulturno nasleđe u metamorfozama vremena

Nakon poduže pauze u ovom tematskom nizu, poštovane dame i gospodo, iznova došavši i do Senćanima vazda sa istorijsko-kulturološkog stanovišta simbolički bremenitog meseca novembra, u prilici smo da se zahvaljujući serendipitetnom pronalasku nekih fotografskih artefakata skopéanih sa zavičajnom istorijom Sente podsetimo negdašnjih javnih kulturnih zbivanja u našem gradu, a koja su - za novembar tradicionalno - bila vezana za po mnogima najznamenitijeg Senćanina - Stevana Sremca.

Vazda doživljavan u svom rodnom gradu kao osobeni simbol veličine i značaja doprinosa ovdašnjih ljudi kulturi šire zajednice, Stevan Sremac je uprkos srazmerno čestim i nesrećnim društvenim lomovima u lokalnom miljeu redovito predstavljao simboličku okosnicu kulturnog života i pregalaštva, a dan njegovog rođenja - 11. novembar - institucionalizovanu manifestaciju koja sveobuhvatim i promišljenim angažovanjem obrazovnih, kulturoloških i javnih ustanova, kao i brojnih amaterskih kulturnih udruženja i njihovih članova nastoji da podstiče mlađe naraštaje na lični angažman u kulturi i unapredi opšte kulturne prilike u gradu.

Jedan od primera tog ranije ustaljenog društveno-kulturološkog pristupa predstavlaj i proslava 100. godišnjice rođenja Stevana Sremca, koja je kao ciklus dvodnevnih manifestacija bila realizovana 10. i 11. novembra 1955. godine.

Program proslave prieđene od strane Saveta za prosvetu i kulturu Senćanskog sreza, Potpune mešovite gimnazije „Stevan Sremac” i Gradskog amaterskog pozorišta „Stevan Sremac” obuhvatao je Svečanu akademiju koja je 10 XI 1955. bila priređena u sali „Evžen” 19 časova, a koja je obuhvatala referat o životu i radu Stevana Sremca, te izvođenje „slike iz ,Ivkove slave’ u interpretaciji članova Gradskog amaterskog pozorišta (osnovanog Rešenjem IO GrNO br 4048/49 od 16. novembra 1949.).

Narednog dana praznični program je započet otkrivanje Sremčeve spomen-ploče u zgradi Gimnazije 11. XI 1955. u 9 časova, a nastavljen je polaganjem venaca na rodnu kuću Stevana Sremca i njegov spomenik u 9.30 časova. Upravo je ove je događaje i ovekovečila kamera nepoznatog fotografa.





Učenici i građani ispred rodne kuće Stevana Sremca



Polaganje venca Potpune mešovite gimnazije na spomen-ploču Stevana Sremca



Obraćanje Miloša Preradova u ime Saveta za prosvetu i kulturu ispred spomen-biste Stevana Sremca



Učenici i nastavnici Potpune mešovite gimnazije i prisutni građani na komemorativnoj svečanosti



Polaganje venca Potpune mešovite gimnazije i Gradskog amaterskog pozorišta na spomen-bistu Stevana Sremca

Kulturni program bio je okončan premijerom pozorišnog komada „Ivkova slava” u izvedbi ansambla Gradskog amaterskog pozorišta „Stevan Sremac” u 20 časova.

Nekad bilo, sad se pripoveda ...

[Bibliotekar]

Istoričari začuđujuće često zanemaruju činjenicu da razglednice predstavljaju izvanredan materijalni resurs za pručavanje istorije ljudskih naseobina, iako one nude neosporno bogati faktografski materijal o negda opstojećim segmentima materijalne kulture, arhitekture, urbanizma i socijalno-ekonomskih odnosa u dotičnim sredinama, te stoga imaju ogroman potencijal za proučavanje istorije brojnih urbanih zajednica.

Lep ilustrativ potencijalnih mogućnosti iskorišćenja razlednica u zavičajnoj istoriografiji pruža nam i panoramski fotos našeg grada koji je sada već davne 1968. publikovan na razglednici izdatoj te godine od strane preduzeća „Duvan” iz Beograda, a štampanoj od strane renomiranog Beogradskog izdavačko-grafičkog zavoda.



Centralni motiv snimka načinjenog sa tornja senćanske Gradske kuće predstavlja Gradski park na centralnom gradskom trgu i njegova neposredna okolina, a snimak definitivno potvrđuje tadašnju aktuelnost tzv. francuskog (Le Notrovskog) parkovnog stila koji karakterišu izrazita geometrijska pravilnost i simetričnost u formiranju ornamentalnih floralnih rondela, šljunkom zastrte pešačke staze sa parternim perenijalnim bordurama (Buxaceae) i mešovitim arborijalnim boskeom. Posebnu zanimljivost predstavlja tadašnjem aktuelnom društvenom trenutku primereno simboličko uobličenje centralne cvetne rondele (u vidu petokrake zvezde), koja prema presudi Evropskog suda za ljudska prava iz oktobra 2008. (u postupku Vajnai vs Hungary) ne predstavlja isključivo vizuelni ideološki identifikator, već i legitimni simbol omnipotencije i omniscijencije.

U ekonomsko-istorijskom pogledu još zanimljiviju fakturu predstavlja krajnji gornji desni segment fotografije, na kojem je ovekovečeno te godine još uvek aktivno funkcionisanje impresivnog, 1913. godine podignutog 35-metarskog dimnjaka negdašnjeg znamenitog senćanskog mlina na valjke Walzmühle Heszler et Comp. koji je pre izbijanja I svetskog rata figurirao na Bečkoj produktnoj berzi i mleo brašno koje se pored podmirivanja lokalne tražnje izvozilo u Hrvatsku, Austriju i SAD. Ovaj na obali Tise alocirani mlinski pogon sa parnom mašinom od 340 KS, a koji se skupa sa 5 skladišta i 6 poslovno-stambenih zgrada nalazio u okviru mlinsko-prerađivačkog kompleksa na površini od 2.300 kvadratnih hvati (8.270 m2), dana 30. VII 1953. ušao je u sastav državnog privrednog preduzeća „Žitopromet”. Evidentiran kao „Proizvodni pogon br. 1 – Mlin na valjke Senta”, sa dnevnim kapacitetom meljave od 72 tone brašna, on je 1959. dopunjen impozantnim i vizuelno markantnim skladišnim silosima kapaciteta 1.000 tona (koji su predati na upotrebu 1960.), a uz pomoć kojih je rešen u ranijem periodu izrazito prisutan problem skladištenja zrna.

Iako je na osnovu postojeće dokumentacije poznato da su počev od 1. januara 1970. u sastavu „Žitoprometa” ostali samo senćanski Mlin na valjke (na obalskoj lokaciji) i Mlin „Molnar Peter” (na mestu današnjeg sedišta kompanije uz železničku prugu Senta-Subotica) sa ukupnim dnevnim kapacitetom meljave od 18 vagona brašna, tačan datum prestanka proizvodnje u ovom tradicijama izrazito bogatom proizvodnom pogonu za sada još nije poznat. Moguće je da će neka novootkrivena datirana stara razglednica svojom faktografskom vizurom razrešiti i ovu nepoznanicu iz bogate zavičajne istorije Sente.